Κάθε φορά που λογοκρίνεται ένα βιβλίο, μια ικμάδα φωτός κρύβεται πίσω από τη βαριά κουρτίνα της ανελεύθερης παραδοξολογίας. Τρέμει, δηλαδή, η πυρηνική οικογένεια ένα παιδικό βιβλίο που μιλάει για προσωπικές επιλογές και τη «φυσιολογική διαφορετικότητα»;

Σκιάζεται η αγία φαμίλια στην ιδέα ότι θα χάσει μέλη από το λόμπι των «αποκατεστημένων» και των «φυσιολογικών»;

Πρόσφατο παράδειγμα αυτό στην Κύπρο, όπου ακραία σκοταδιστικές φωνές ζήτησαν την απόσυρση ενός παιδικού βιβλίου από νηπιαγωγείο επειδή «προκαλεί και προσβάλλει τον παραδοσιακό θεσμό της οικογένειας».

Το τρυφερό αυτό βιβλίο με τίτλο «Οικογένεια είναι…», της Κατρίνας Τσάνταλη, φωτίζει τα διάφορα είδη οικογένειας σε όλες τους τις μορφές και τους συσχετισμούς, με σκοπό κανένα παιδί να μη βιώσει περιθωριοποίηση και bullying, παρουσιάζοντας ανάμεσά τους και ένα αγοράκι με δύο μαμάδες, αλλά και ένα κοριτσάκι με δύο μπαμπάδες.

«Αυτές οι εικόνες, πρωτίστως προσβάλλουν τον παραδοσιακό θεσμό της οικογένειας, το κάθε τι φυσιολογικό και παραπέμπουν σε ψυχανώμαλους ανθρώπους, που ακολουθούν κατά πόδας τα δυτικά πρότυπα», ανέφερε στη διαμαρτυρία του το Κίνημα Ενωμένων Κύπριων Κυνηγών, προσθέτοντας ότι οι εικόνες του βιβλίου «το μόνο που μπορεί να επιφέρουν στα παιδιά και δη του νηπιαγωγείου, είναι σύγχυση ταυτότητας».

Ο Διευθυντής της Δημοτικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας, Μάριος Στυλιανίδης, ακολούθησε την ίδια γραμμή, λέγοντας πως το βιβλίο «προκαλεί», με αποτέλεσμα να αποσυρθεί από το νηπιαγωγείο της Κύπρου όπου δόθηκε πέρσι, στο πλαίσιο δωρεάς 50 βιβλίων, από τον Σύνδεσμο γονέων.

«Με λύπη και απογοήτευση διαβάσαμε πως μια ομάδα στην Κύπρο χαρακτήρισε “ανήθικο” το παιδικό βιβλίο της Κατρίνας Τσάνταλη «Οικογένεια είναι…», που κυκλοφόρησε το 2020, και μιλάει για τα διαφορετικά είδη οικογένειας που υπάρχουν παντού γύρω μας», ήρθε η απάντηση των εκδόσεων Διόπτρα με ανάρτησή τους στο Χ.

«Με ακόμη μεγαλύτερη λύπη διαβάσαμε πως ο Διευθυντής της Δημοτικής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας έδωσε εντολή να αποσυρθεί το βιβλίο από το νηπιαγωγείο της Λευκωσίας καθώς, όπως δήλωσε, το βιβλίο “προκαλεί”», επισημαίνει η Διόπτρα που παραδέχεται ότι το βιβλίο πράγματι προκαλεί, αλλά όχι με την έννοια που αναφέρθηκε.

«Προκαλεί να μην βιώσει κανένα παιδί την περιθωριοποίηση, την απόρριψη, τον εκφοβισμό επειδή η οικογένειά του δεν μοιάζει με υπόλοιπες. Μπορεί να είναι μια οικογένεια με δύο μαμάδες ή μπαμπάδες, με έναν γονιό, με τον παππού να το φροντίζει, με γονείς άλλης θρησκείας ή εθνικότητας. Το βιβλίο της Κατρίνας Τσάνταλη και η εικονογράφηση του Κώστα Θεοχάρη έχουν ως επίκεντρο την αγάπη και την ασφάλεια που συνιστούν μια οικογένεια. Και το μήνυμά του είναι απλό και δυνατό: Να μην αποκλείουμε κανέναν από την κοινωνία μας, αλλά να φροντίσουμε να υπάρχει συμπερίληψη για όλες και όλους».

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη Dioptra / Εκδόσεις Διόπτρα (@dioptrabooks)

Η λογοκρισία υπάρχει σε όλες τις μορφές από καταβολής επικοινωνίας. Πρόσφατα ήρθαμε αντιμέτωποι με το debate της αντικατάστασης λέξεων όπως «χοντρός» ή «άντρας» με τις «τεράστιος» και «άνθρωπος» από τα βιβλία λογοτεχνίας του Ρόαλντ Νταλ, κάτι που ακολούθησε τα βιβλία της Αγκάθα Κρίστι, ακόμα και του τραγουδιού «Άδωνις» της Άλκηστις Πρωτοψάλτη και του επίμαχου στίχου:

Πάμε στον Άδωνι για καφέ
που πηγαίνουν τεκνά και φρικιά
και αράζουνε και αθλητές
και που πηγαίνει και μία χοντρή νευρικιά
Κυριακή να της φύγει το στρες.

Άλλοι το είπαν λογοκρισία, άλλοι ευγενική προσαρμογή στα καλέσματα των καιρών –η αλήθεια είναι ότι ο σκοπός εν προκειμένω καθαγίαζε τα μέσα.

Και παρ´ όλο που είναι κοινώς αποδεκτό ότι ο κάθε άνθρωπος έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να δημιουργεί και να λαμβάνει πληροφορίες χωρίς περιορισμό, σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει ολοκληρωτική ελευθερία έκφρασης. Ας μην ξεχνάμε ότι το 1933, λίγους μήνες μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, πραγματοποιήθηκε το πρώτο μεγάλο κάψιμο βιβλίων από τους Ναζί.

«Από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά, άρχισαν να απαγορεύονται βιβλία που αφορούσαν θέματα όπως ο έλεγχος των γεννήσεων και η ομοφυλοφιλία. Το 1882, το Leaves of Grass – μια ποιητική συλλογή του Walt Whitman που περιέχει κάποια queer θέματα – απαγορεύτηκε στη Βοστώνη, με την αιτιολογία ότι παραβίαζε τους νόμους περί δημόσιου σεβασμού. Ένας τοπικός επικριτής του βιβλίου, το περιέγραψε ως “μια γλυκιά μπουκιά λογοτεχνικής βρωμιάς”, γεγονός που το κάνει να ακούγεται πιο cool απ’ ό,τι ίσως ήθελε» γράφει σχετικό άρθρο στο περιοδικό Dazed.

«Στη Βρετανία, στην πρωτεύουσα της λογοκρισίας, στοχοποιούσαν “άσεμνα” βιβλία, πολλά από τα οποία σήμερα θεωρούνται κλασικά, όπως ο Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις, που απαγορεύτηκε από το 1922 έως το 1936, ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλι του DH Lawrence, που αποτέλεσε αντικείμενο μιας διαβόητης δίκης περί αισχροκέρδειας το 1960. Το 1984, το Gay’s the Word (ένα ιστορικό βιβλιοπωλείο ΛΟΑΤΚΙ+ στο Λονδίνο) δέχτηκε έφοδο από την αστυνομία με πρόσχημα τους βικτοριανούς νόμους» συνεχίζει το άρθρο στο Dazed, οπότε αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είμαστε μόνοι εδώ στην Ελλάδα, στην παρελθοντολαγνεία –απλά είμαστε μερικά επεισόδια πίσω.

H πάπισσα Ιωάννα, του Εμμανουήλ Ροΐδη, του 1866, προκάλεσε την δικαστική δίωξη και τον αφορισμό του συγγραφέα από την Εκκλησία της Ελλάδος, ενώ το 1953 ο Καζαντζάκης τελειώνει το μυθιστόρημα Ο τελευταίος Πειρασμός με την Εκκλησία να ζητά τον διωγμό του, πριν ακόμα κυκλοφορήσει το βιβλίο και το Βατικανό να περιλαμβάνει το βιβλίο στον πίνακα των απαγορευμένων αναγνωσμάτων (Index librorum prohibitorum). Ο Καζαντζάκης δε γλίτωσε, τελικά, τον αφορισμό από την Εκκλησία της Ελλάδας.

«Θεωρήθηκε βλάσφημο αφού παρουσιάζει το Χριστό να έχει ερωτικές σχέσεις με τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Το ομαδικό κάψιμο αντιτύπων του βιβλίου αυτού από φανατικούς τού έδωσε τέτοια δημοσιότητα που, πολύ σύντομα, παρ΄ όλο που η λογοτεχνική του αξία αμφισβητήθηκε έντονα από την κριτική, έγινε best seller» γράφει ο βιβλιοθηκονόμος Ανδρέας Κ. Ανδρέου, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Μετά τη μπόρα της λογοκρισίας βγαίνει πάντα το ουράνιο τόξο, τα αναγνώσματα αναγνωρίζονται ως διαμάντια και περνούν στην ιστορία της αιωνιότητας.

Ευτυχώς, η κοινή λογική δεν είναι τόσο κοινή, ενδεχομένως ούτε τόσο λογική.