Αν έπρεπε να δώσουμε έναν ορισμό για τη συναισθηματική κακοποίηση (κάποιες φορές συναντάμε τον όρο αυτό και ως ψυχολογική κακοποίηση) θα την περιγράφαμε ως ένα μοτίβο συμπεριφορών όπου ένα πρόσωπο υποβάλλει ένα άλλο σε λόγια και πράξεις που βλάπτουν τη συναισθηματική και πνευματική ευεξία, ακόμη και την ικανότητα κάποιου να λειτουργήσει σωστά.

Η συναισθηματική κακοποίηση δεν συμβαίνει μόνο στις ερωτικές και συντροφικές σχέσεις. Μπορεί επίσης να εμφανίζεται και σε άλλου είδους σχέσεις όπως μεταξύ γονιών και παιδιών, ενός φροντιστή και ενός εξαρτώμενου ατόμου, ενός δασκάλου και ενός μαθητή, μεταξύ στενών φίλων ή ακόμη και σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον.

Ενώ οι ερευνητές συνεχίζουν να διατυπώνουν, να αναθεωρούν και να εμπλουτίζουν τους ορισμούς που αφορούν τη συναισθηματική κακοποίηση, έχουν συμφωνήσει στην αναγνώριση κάποιων ειδών της που συνθέτουν συγκεκριμένες κατηγορίες και παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ας δούμε παρακάτω τέσσερις ξεχωριστές κατηγορίες που συνθέτουν τη συναισθηματική κακοποίηση και τα γνωρίσματα τους που αποτελούν κόκκινες σημαίες ότι κάποιος μας κακοποιεί συναισθηματικά.

Ταπεινωτικές συμπεριφορές

• Χρήση προσβλητικών ονομάτων ή παρατσουκλιών
• Υποτίμηση
• Ταπείνωση
• Διαπόμπευση (Shaming)
• Κατ’ ιδίαν ή δημόσιες επικρίσεις
• Σε κάνουν να αισθάνεσαι γελοίος/α ή ανόητος/η
• Απαξιώνουν τα συναισθήματα σου

Έλεγχος

• Ελέγχουν και γίνονται κτητικοί σε σχέση με εσένα, τον χρόνο σου και τις πράξεις σου (κάτι που μπορεί να περιλαμβάνει το τι φοράς, το επάγγελμα σου και τους ανθρώπους με τους οποίους κάνεις παρέα).
• Παρακολουθούν το κινητό σου ή τον υπολογιστή σου
• Σε τιμωρούν με το να μην σου παρέχουν προσοχή και τρυφερότητα
• Σε υπερφορτώνουν με κοπλιμέντα ή δώρα προκειμένου να σε χειριστούν
• Εκφράζουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες οι οποίες είναι βέβαιο ότι θα σε οδηγήσουν στην αποτυχία να τις εκπληρώσεις

Κατηγορίες και άρνηση

• Αρνούνται ότι ειπώθηκαν φράσεις, συνέβησαν συζητήσεις ακόμα και γεγονότα τα οποία εσύ θυμάσαι ξεκάθαρα
• Προσπαθούν να σε πείσουν ότι συζητήσεις ή γεγονότα συνέβησαν με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι εσύ θυμάσαι (gaslighting)
• Σε κατηγορούν συνεχώς ή σου ρίχνουν την ευθύνη για τη δική τους κακοποιητική συμπεριφορά, κάνοντας σε να νιώθεις ένοχη (ή ένοχος)

Απομόνωση

• Εκφράζουν έντονη ζήλια για το χρόνο που περνάς με φίλους και την οικογένειά σου
• Απειλούν εσένα και ανθρώπους που αγαπάς ή απειλούν να κάνουν κακό στον εαυτό τους για να σε πείσουν να κάνεις αυτό που θέλουν.
• Επιμένουν να ζητάς την αδειά τους προτού κάνεις οτιδήποτε ή πας οπουδήποτε
• Παρακολουθούν πού πας και τί κάνεις συνεχώς

Εάν βιώνεις κάποιες από τις παραπάνω συμπεριφορές συνεχόμενα και καθημερινά αυτό μπορεί να ενσταλλάξει μέσα σου τη συνήθεια να αμφιβάλλεις για τον εαυτό σου και να νιώθεις συναισθήματα ανικανότητας και απαξίας. Κάτι που φθείρει την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση της αυτοεκτίμησης ενώ παρέχει στον κακοποιητή τον έλεγχο και την διατήρηση της ισχύος μέσα στη σχέση.

Τα αποτελέσματα της συναισθηματικής κακοποίησης

Με την πάροδο του χρόνου, η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να σε εξαντλήσει, να πλήξει την αυτοεκτίμηση, την αυτοπεποίθηση, την πνευματική και συναισθηματική σου δύναμη. Μπορεί να νιώθεις αβεβαιότητα και να αρχίζεις να αμφιβάλλεις συνεχώς για τον εαυτό σου. Επίσης, μπορεί ν’ αρχίσεις να πιστεύεις τον κακοποιητή σου όταν εκείνος σου λέει ότι αντιδράς υπερβολικά, ότι γίνεται δραματική, συναισθηματική ή υπερβολικά ευαίσθητη. Μπορεί ακόμη να αναπτύξει κανείς συναισθηματική και ψυχολογική εξάρτηση από τον άνθρωπο που τον κακοποιεί συναισθηματικά.

Η βραχυπρόθεσμη κακοποίηση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όπως σύγχυση, φόβο, δυσκολία συγκέντρωσης, το συναίσθημα ότι είσαι πελαγωμένη, καταβεβλημένη, αβοήθητη ή ανίκανη. Επίσης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, εφιάλτες, διάφορους πόνους ακόμη και αυξημένους καρδιακούς παλμούς. Οι πιο μακροχρόνοιες συνέπειες μπορεί να περιλαμβάνουν άγχος, κατάθλιψη, αϋπνία, κοινωνική αποστασιοποίηση και απομόνωση, μετατραυματική διαταραχή του στρες (PTSD).

Σε κάποιες περιπτώσεις η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να κλιμακωθεί οδηγώντας και σε σωματική κακοποίηση. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα όταν ο κακοποιητής νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο στη σχέση, γι’ αυτό και η πιο επικίνδυνη περίοδος για μία κακοποιημένη σύντροφο είναι όταν επιλέγει να τελειώσει την σχέση.

To 75% των δολοφονιών, όταν έχει προηγηθεί ενδοοικογενειακή βία, προκύπτουν στο διάστημα του χωρισμού, ενώ υπάρχει μία αύξηση κατά 75% στίς εκδηλώσεις βίας για δύο ακόμη (ή και παραπάνω) χρόνια μετά την περίοδο του χωρισμού. Ακριβώς, όπως δυστυχώς συνέβη και στην περίπτωση της πρόσφατης, σοκαριστικής γυναικοκτονίας στους Αγίους Αναργύρους που έχει συγκλονίσει και απορρυθμίσει συναισθηματικά την χώρα ολόκληρη.